Fazla Mesai Hakkında Herşey

·     ·     

Fazla Çalışma haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışma ise haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalardır.Ülkenin genel yararları, işin niteliği veya üretimin arttırılması gibi nedenlerle işverenin fazla çalışma yaptırması mümkündür. Ancak işçinin rızası olmadıkça fazla çalışma yaptırılamayacağı gibi, sırf işçiyi taciz etmek amacıyla yaptırılamaz.

   

FAZLA ÇALIŞMANIN İSPATI

o   İşyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş-çıkışları gösteren belgeler, fazla mesai yapıldığına ilişkin işyeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. Ancak, belge bulunmaması halinde mahkemeler tanık beyanlarıyla da karar vermektedirler. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. Bir başka anlatımla bordronun sahteliği ileri sürülüp kanıtlanmadıkça, imzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği varsayılır.

FAZLA ÇALIŞMA ve ÜST DÜZEY YÖNETİCİLER

o   Yargıtay, işyerinde mesaisini kendisi belirleyen üst düzey yönetici çalışanın fazla çalışma alacağına hak kazanmadığı kabul edilmektedir. Yargıtay çeşitli kararlarında, genel müdürün,bölge müdürünün, mağaza müdürünün, saha müdürünün ve müfettişin fazla çalışma ücreti isteyemeyeceği sonucuna varmıştır.

FAZLA ÇALIŞMADA SINIR

o   Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz. İş Kanunu açısından günlük 11 saatlik çalışma sınırı, fazla çalışmanın da üst sınırı olarak karşımıza çıkar. Ancak bu sınırlamaya rağmen işçinin daha fazla çalıştırılması halinde, bu çalışmalarının karşılığı olan fazla mesai ücretinin de ödenmesi gerektiği açıktır.

o   Yasadaki sınırlama esasen işçiyi korumaya yöneliktir. Yasada yer alan 270 saatlik yıllık üst sınırın aşılması halinde işveren veya işveren vekili için bir yaptırım da öngörülmüş değildir. Çalışma hayatında 270 saatlik sınır 3-4 ayda aşılmaktadır. Bu durumda şirketler çalışanın bordrosunda bu sınırı aşan fazla çalışma ücretini brüt prim veya başka bir bordro parametresinde göstermektedirler.

FAZLA ÇALIŞMA ve İŞÇİ ONAYI

o   İşçilerin fazla çalışmaya muvafakat etmeleri gereklidir. Fazla mesai işçi onayı dilekçeleri her yılbaşında yenilenmelidir. Ayrıca işçinin özlük dosyasında saklanması bir zorunluluktur.

o   Her yıl fazla çalışma onayı alınmamış olan bir işçinin fazla çalışmayı kabul etmemesi üzerine, iş sözleşmesinin işverence feshinin geçerli nedeni oluşturmadığı, Yargıtay tarafından kabul edilmiştir.

o   İşçi fazla çalışmaya onay vermiş olsa da, sağlık durumunun fazla çalışmaya imkan tanımaması ya da fazla çalışmaya katılmamayı haklı kılan diğer nedenlerin varlığı halinde işçi fazla çalışmaya zorlanamaz.

DENKLEŞTİRME

o   4857 sayılı İş Kanunu ile getirilen denkleştirme ise işçinin bazı haftalar haftalık çalışma süresinin altında çalıştırılması halinde anlam kazanır. Örneğin işçi birinci hafta 50 saat ikinci hafta ise 40 saat çalıştırılmışsa, her iki hafta ortalamasının 45 saati aşmaması sebebiyle fazla çalışmadan söz edilemeyecektir. Üstelik denkleştirmeye esas alınan dönem içinde işçinin ücretinin artmış ya da azalmış olması, denkleştirmeye engel oluşturmaz. Denkleştirme için esas alınacak sürenin iki ay olduğu Kanunda belirlenmiştir (İş K. M. 63). Ancak toplu iş sözleşmesiyle bu sürenin dört aya kadar çıkarılabileceği belirtilmiştir.

FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN ÖDENEN ÜCRETE DAHİL OLMASI

o   Bazı iş sözleşmelerinde, fazla çalışma ücretinin ödenen ücretin içinde olduğuna ilişkin hükümler yer almaktadır. Ancak, asgari ücret üzerinden düzenlenmiş bir ücret bordrosunda fazla çalışma ücretinin ödenen ücretin içinde olduğuna ilişkin hüküm hayatın gerçekleriyle bağdaşmayacağı açıktır.

FAZLA MESAİ HESAPLAMA

o   Brüt ücretten hesaplanır.

o   Fazla çalışma ücreti ait olduğu dönem ücretiyle hesaplanır.

o   Yarım saatten az olan süreler yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır.

o   Fazla Çalışma:

§  Fazla çalışmalarda her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal günlük çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesi suretiyle ödenir.

o   Hafta Tatilinde Çalışma:

§  Haftanın 6 günü çalışan işçiye 1 gün hafta tatili verilmesi gerekmektedir. Çalışılmayan hafta tatili günü için, işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın, o günün ücreti tam olarak ödenir. İş Kanunun 46. maddesi "Hafta Tatili Ücreti" başlığını taşımaktaysa da, bu madde de hafta tatilinde yapılan yapılan çalışmaların ücretlendirilmesine ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır.

§  Yargıtay kararlarına ve iş hayatında yapılan uygulamalara göre;Hafta tatilinde çalışan işçiye, o gün hiç çalışmasa dahi ödenecek (çalışma karşılığı olmayan) bir günlük normal ücretine ilaveten, azami çalışma süresini  aşan, ancak haftalık kanuni çalışma süresini (45 gün) aşmayan çalışması karşılığında, saat başına normal çalışma ücretinin % 25 yükseltilmesi suretiyle hesaplanan tutarda “fazla süreli çalışma ücreti ” ödenir. Haftalık kanuni çalışma süresi olan 45 saati aşan fazla çalışmalar için işçiye ödenecek ücret ise, normal çalışma ücretinin %50 yükseltilmesi suretiyle hesaplanacak olan “fazla çalışma ücreti” tir.

o   Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Çalışma:

§  4857 sayılı iş kanunu kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.

Yukarıdaki açıklamalarda ve internet sitelerinde okuduğumuz konuyla ilgili yazılar bizlere teorik anlamda bilgi vermekte. Hatta konuyla ilgili yazılardaki hesaplamalar bordro programlarına uygun olmayan ezbere yönelik şekilde yapılıyor. Bu nedenle aşağıda örnek bir hesaplama yapılmıştır.

Hafta tatili ve Ulusal Bayram & Genel Tatil günlerinde 1 saat bile çalışılsa bile bir günlük yevmiyenin fazladan ödenmesi görüşündeyim. Örneğin işci hafta tatilinde 3 saatliğine bile çalışsa, bu 3 saatlik çalışma işçinin tüm gününü etkilemekte. Eğer bu günlerde yapılan çalışma 7,5 saat - 1 günü aşıyorsa, aşan kısım saat ücretinin %50 yükseltilmesi suretiyle ödenmelidir. 

Hafta tatili çalışmalarında hesaplama Yargıtay kararlarına ve iş hayatında yapılan uygulamalara göre saat ücretinin %50 arttırılması şeklinde yapıldığı için aşağıdaki örnekten farklı olarak 13 Temmuz Pazar günü çalışması 10 TL* 1,5* 3 saat=45 TL olarakta hesaplanabilmektedir.

Genel tatil ile hafta tatilinin çakıştığı bir günde işçi çalıştırılırsa; işçinin hem resmi tatil hemde genel tatil ücretini alması mümkün olmadığı görüşü değerlendiriliyor. İş Kanununda ve yönetmelikte konuyla ilgili açık bir hüküm yok. Böyle günlerde hafta tatili uygulaması yapılıyor.

Kaynaklar:
http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf
http://www.calismatoplum.org/sayi14/cil.pdf
http://www.vergi.tc/makaleDetay/MehmetMac/Hafta-Tatilinde-Genel-Tatilde-Calisma-ve-Fazla-Mesai/e0b0d1ef-cc5c-4ccb-a957-2b2588de0f9a
http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.6249&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=